Islam mendahului Barat konsep pengasingan kuasa

 

Sekiranya Faham Perlembagaan yang menetapkan prinsip pentadbiran atau dasar kenegaraan yang dianggap sebagai hasil atau sumbangan Barat dalam memartabatkan kemuliaan manusia, ia sebenarnya telah lama mendapat tempat dalam sistem pentadbiran Islam.

Sesungguhnya teori Faham Perlembagaan yang dikatakan diperkenal di Barat itu bukanlah suatu yang baharu dalam sistem pentadbiran Islam. Saya menyebut hal ini dalam bentuk perbandingan bukan untuk memenangkan sistem pentadbiran kenegaraan yang telah diamalkan dalam pemerintahan Islam, tetapi saya mahu menjelaskan bahawa ada prinsip yang diagungkan di Barat itu sebenarnya tidak asing daripada prinsip Islam. Ia juga bagi menolak pandangan sinis dan serong kepada sistem pentadbiran Islam. 

Minggu lepas saya telah menyentuh tentang prinsip Faham Perlembagaan dan pada minggu ini saya mahu menjuruskan perbincangan kepada elemen utama dalam konsep Faham Perlembagaan, iaitu prinsip pengasingan kuasa. 

Penghormatan kepada manusia

Walaupun tiada pengasingan kuasa pada awal permulaan pemerintahan Islam atau semasa pemerintahan Rasulullah SAW, tetapi ini tidak bermakna sistem pengasingan kuasa itu ditolak dalam sistem pentadbiran Islam. Sekiranya dirujuk kepada sistem pentadbiran Rasulullah SAW, sebagaimana juga dikehendaki dalam teori Faham Perlembagaan, tidak pernah meminggirkan kepentingan atau merendahkan maruah manusia. 

Pentadbiran Islam itu meletakkan keadilan dan penghormatan kepada semua manusia sebagaimana prinsip Islam sebagai rahmat seluruh isi alam cakerawala; Islam bukan hanya untuk orang Islam semata-mata kerana Islam adalah rahmatan lil-'Alamin. Tiadanya pengasingan kuasa ketika pemerintahan Rasulullah SAW adalah kerana kerasulan Baginda serta sifat amanah Baginda SAW yang tiada tolak bandingnya. Konsep pengasingan kuasa telah mula diperkenal ketika pemerintahan Umar Al- Khattab RA. 

Pengasingan kuasa perlu dilakukan ketika pemerintahan Khalifah Umar kerana berkembangnya geografi pemerintahan Islam dan penyeliaannya tidak mudah. Ia juga bagi memastikan pentadbiran yang licin dan sempurna serta, sebagaimana juga tujuan konsep itu diperkenal di Barat, bagi mengelak penyalahgunaan kuasa.

Sebagaimana terbukti dalam sejarah, Khalifah Umar RA banyak membuat pembaharuan pentadbiran. Ini yang dikenali sebagai Awliat-i- Umar atau permulaan, dengan erti pembaharuan yang dilakukan Khalifah Umar RA. Pemerintahan Khalifah Umar RA yang juga dikenali sebagai 'Golden Age' itu antara lain telah membuat perubahan besar kepada sistem kehakiman. Badan Kehakiman dalam struktur pengasingan kuasa menjadi satu badan yang bebas. Dan, kebebasan kehakiman boleh dikatakan sebagai inti pati kepada konsep pengasingan kuasa. 

Badan kehakiman bebas pengaruh

Dalam konteks perbincangan teori Faham Perlembagaan sebagaimana faham Barat, badan kehakiman ketika pemerintahan Umar RA telah dipisahkan daripada pihak eksekutif dan legislatif. Ini menjadikan badan kehakiman itu bebas daripada pengaruh kedua-dua pihak. 

Bukan itu sahaja, badan kehakiman semasa pemerintahan Khalifah Umar RA telah terbukti bebas dengan tindakan Umar RA sendiri yang mengarahkan hakim supaya menjalankan tugas mereka tanpa membezakan mana-mana pihak, hatta khalifah, iaitu Saidina Umar sendiri. Sering kali disebut dalam buku sejarah dan perbahasan berkaitan pentadbiran serta perundangan Islam, Khalifah Umar RA pernah menegur hakim yang memberikan perhatian istimewa kepadanya kerana statusnya sebagai khalifah. 

Walaupun adakalanya Saidina Umar sendiri bertindak sebagai hakim, garis panduan mengenai keadilan sangat jelas. Antara bukti yang paling jelas ialah surat yang telah ditulis oleh Khalifah Umar RA bagi memberi garis panduan kehakiman, termasuk juga prinsip kebebasan kehakiman, kepada Abu Musa al- Ashari ketika melaksanakan tugasnya sebagai hakim. Kebebasan badan kehakiman ketika pemerintahan Umar RA juga sangat jelas dengan sediaan gaji yang tinggi kepada hakim. Gaji yang tinggi juga antara elemen penting di bawah konsep kebebasan kehakiman dalam Faham Perlembagaan. Ini bagi mengelak penerimaan rasuah oleh kerana kedudukan tinggi dan kuasa yang besar hakim.

Sekiranya kita begitu ghairah dengan konsep Faham Perlembagaan acuan Barat, adalah amat elok untuk kita kembali meneliti dalam sejarah pemerintahan Umar al-Khattab RA, pencetus kepada sistem pemerintahan moden yang juga mengetengahkan prinsip Faham Perlembagaan. Cuma, mungkin yang membezakan sistem pemerintahan Islam dan Faham Perlembagaan ialah teori dalam nilai politik Islam yang meletakkan tiga tonggak, iaitu prinsip ketuhanan, kerasulan dan pewaziran atau khilafah.